|
auzoka / Hirigunea / Alde Zaharra / Pisukalea
Pisukalea Kokapena: Hiria; V. mapa (C-2) Ohar ling.: 'Pisu'+ -eta. Idatzizko agirietan Pisueta izena ageri bada ere, Pisukalea da ahoz gorde den aldaera: 'pisu' + 'kale'. Gaztelaniaren eraginez, -o bokalez bukatutako maileguetan, bokal hori mantentzen da, tradizioz izan duen bilakaeraren kontra: -o > -u ( Ik. Hiriguneko Iskinarruaga kalean Katokalie). Pisu + kale > Pisokale Izenak artikulua har dezake (Ik. Hiriguneko Iskinarruaga kalea). Oharrak: Alde zaharrean. Baztarreko goialdetik, Sanjuankaleraino luzatzen da. Hiru tarte ditu kale honek eta izen desberdinak izan ditu 1860ra arte: Ekialdeko tarteak, Basterra; erdikoak, Soledad; eta mendebaldekoak, Pisueta. Horrela adierazten ditu, esate baterako, 1820ko Juan Bautista Belaunzaran arkitektoaren planoak [322]. 1860an, hiru tarte horiek izenez bateratzea erabaki zen eta Soledad izena ipini zitzaien [323]. Berrogei bat urte geroago, berriro izan zuen kale honek izen aldaketa. 1897-98an, Aurrekoetxea izena ipini zitzaion, Jose Maria Aurrekoetxea bidaiariaren omenez. Honek, azterketa bidaia bat egin zuen Ertamerikara eta «Memoria geográfica, económica y política de la región de Venezuela» izenburuko liburua argitaratu zuen Kadizen XIX. mendearen lehen zatian. Nahiz eta gaur egun izen beraren azpian egon kale honetako hiru tarteak, fitxa honetan, bakoitzaren erreferentziak bereizita eman dira.
Pisueta Kalearen tarte honen erreferentziak dira hiruretatik zaharrenak. Badirudi izena, antzinako alhondiga edo pisu eta neurrien egoitzaren bat bertan izan zelako datorkiola. Egia esan, ez da aurkitu, kale honetan alhondigarik izan zelako berririk. Izenez gain, beste arrastorik ez dago. 1698an, alhondigako galtzada konpondu omen zen, baina ez da zehazten zein kalez ari den agiria [324]. Bestalde, 1725ean, udala kexu azaltzen da herrian alhondigarik ez izateaz; izan ere, 1722ko suteak hondatu egin baitzuen udaletxea, kartzela, artxiboa eta alhondiga bera ere bai. Ondorioz, azken hau, Sancti Spirituseko etxearen bodega batean jartzeko erabakia hartu zuten. «(...) que por no tener la villa la casa consistorial por el incendio general que hubo por el mes de marzo del año de 1722. Y entre ellos se quemaron dha casa concegil, carzel, peso real y alondiga y todo el archivo con todos sus privilegios y sellos...» [325] «Lo quarto respecto de no tener esta villa pesso real ni alondiga los regidores capitulares han dispuestto en la casa de Santi Spiritus para que por aora sirva de alondiga y pesso real en una de las vodegas de dha cassa» [326] 1841-44an 16 etxe zeuden Pisueta kalean [327] eta, 1856an, aldiz, 14 eraikuntza eta 144 biztanle zituen [328]. Ahozkoa:
Idatzizkoa:
Soledad 1860. urtera arteko erreferentziak kalearen erdiko tarteari besterik ez dagozkio. Handik aurrera, goian esan den legez, hiru tarteei egokitu zitzaien Soledad izena eta horren erreferentzia egiten dute behean azaltzen diren garai horretako aipuek. 1856an, Soledad kaleak (erdiko tarteak, alegia), 11 eraikuntza eta 56 biztanle zituen [329]. Idatzizkoa:
Bazterra Kalearen ekialdeko tartearen izena 1860ra arte. Ez da nahastu behar kale hau gaurko Baztarrerekin. Izan ere, kalearen antzinako izenetik datorkio gaurko Baztarreri bere izena. Agiriek adierazten dutenez, ez zegoen kale honetan etxebizitza askorik; 1841-44ko agiriak, 4 etxeren berri baino ez du ematen [330]. Gauza bera gertatzen da 1856an: 4 etxe eta 20 biztanle besterik ez [331]. Etxe hauetariko bat, besteetatik nabarmendu egin zen: Baztarreko etxea (Ik. Landatxuko etxea). 1796ko fogeran, «calle de la Virgen» edo Andra Maria kalean kokatzen da. 1845ean, Bermeoko etxe nabari legez aurkezten da: «Casa llamada Basterra, notoria en la villa de Bermeo» [332]. 1808an, herriko gaixoak etxe honetan jarri omen ziren herriko ospitalea armada frantsesak hartuta baitzuen [333]. 1734 eta 1775-1831ko agirietan, aipatutako etxea eta Basterra kalea, Landatxu izenarekin lotuta agertzeak, pentsarazten du ez ote den etxe hau, gaur Berualako bulegoen egoitza legez erabiltzen dena. Kontuan izan behar da, XX. mendera arte, etxeak beren ortuez eta baratzez inguratuta egoten zirela, eta orubeak kale batetik besteraino hedatzen zirela. Ondorioz, etxe hori batean zein bestean ezarri zitekeen. Idatzizkoa:
Aurrekoetxea Ahozkoa:
Idatzizkoa:
__________ [322] 1820. Juan Bta. de Belaunzaran, arkitektoarena. Lekeitio.(Bermeoko Arrantzale Museoan) [323] BUA. 5. Rotul. de calles [324] BUA. 1560. Libro de cuentas; 40 [325] 1725. BUA. AL. 1711-1727; 215. [326] 1724. BUA. AL. 1711-1727; 148. [327] BEHA. A-758/2-53-0. [328] BUA. 37/ Nº de calles, edif.., hab. [329] BUA. 37/ Nº de calles, edif., hab. [330] BEHA. A-758/2-53-0. [331] BUA. 37/ Nº de calles, edif.., hab. [332] BFA. K. 540/283; 185 [333] BUA. 1561. Cuentas; 53 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
