|
auzoka / Arranotegi / Arranotegi (auzoa)
Arranotegi (auzoa) Kokapena: Arranotegi; VII. eta X. mapa. Ohar ling.: 'Arrano' + -tegi. Oinarria den 'arrano' hitza sinkopatu egin da eta 'arno' bilakatu da. Beste alde batetik, -tegi atzizkiaren bokal arteko belarea galdu ostean (-g- > Ø), ondoan gelditu diren bokalek bat egin dute, aukera bi izan dutelarik: Arnoti eta Arnote (Ik Arranotegi auzoan Akulategi parajea edo Hirigunean Aroztegi kalea). Arranotegi > Arnotegi > Arnoti, Arnote Bada, hala ere, bilakaera honetatik kanpo gelditzen den Arronategi aldaera; idatziz XVIII. mendetik aurrera jaso da, eta, azken mendean, kaletarren artean ahoz indar handiz zabaldu da. Aldaera hori metatesiz sortutakoa da: Arranotegi > Arronategi Oharrak: Gaurko Arranotegi auzoan hiru paraje bereiz daitezke: Bat, Akulategi, Akulategiko errekaren eta Kantaratxu errekaren artekoa; bestea, Arranotegi, Kantaratxu eta Munapeko erreken artekoa; eta azkenik, Astazabale eta bere hegoaldeko isurialdea. XIX. mendera arte, paraje hauek, herri basoak ziren, bereiziak eta poblamendurik gabekoak. 1285eko Bermeoren zabalkuntzan, ematen du, hiribilduaren mugak ez zirela iristen paraje hauetara: «Por do taja la agua de Lamiaran adentro, é por el somo de la sierra que es sobre la caseria de los fijos de don Sancho de Galdacano, é por esa senda que recuda por sobre Achonaraen al rio que ba por entre Nafarrola, é Zuloeta, é por ese rio arriba que recuda en destajo al somo de la tierra, é por el cuesto de esa sierra por sobre Morteruza, é por Ordoña que recuda a Burgos [sic], é de Burgoa fasta Bermejo, con montes, é fontes, é con entradas, é exidas» [1206] Nafarrola eta Zulueta arteko errekatik gora egiten du mugak. Erreka, Arranotegikoa edo Frantzuerreka esaten zaiona da; baina ez dago argi, erreka honetako zein adarretik egiten ote zuen mugak, Laubidietatik jaisten denetik ala Sollubeko iturritik datorrenetik. Mugak lehenengotik egiten bazuen, Arranotegi Bermeoren eskumenetik kanpo geratzen zen; bigarrenetik egiten bazuen, berriz, hiribilduaren jurisdikziokoa zatekeen. 1366an, argi geratu ziren eremu hauek Bermeoko hiribilduaren eskumenera: «De encima de la Sierra que llaman de Solue do esta amojonado, é dende fasta Iturrieta como ba el arroyo de parte de Hemerando fasta la puente de Gabancho como ba el rio por la Rueda Vieja, é dende como ba é taja el rio fasta la mar, et de como ba a la mar de la entrada de dicho rio de Bakio fasta en Bermejo; é del dicho Lugar de Solue de la otra parte fasta en Esquiaga por do parte el termino de Mundaca fasta la mar» [1207] Mugak, Sollubetik Ezkiagaraino egiten duenez, hiribilduaren barruan gelditzen dira Akulategi eta Arranotegiko inguruak. Lehenago esan den legez, XIX. mendean egin ziren kontzesioetara arte, Arranotegiko parajeak herri basoak izan ziren. Agiriek argi erakusten dute, inguru honetako herri basoen ustiakuntza. 1634. «Alboniga. Libro de fabrica, 1600-1668. Gasto en traer los maderos asta la yglesia del monte de Arranotegui con los carreteros» [1208] 1652. «Pleito del conde de Lences [Billela] contra Diego de Abaroa sobre aprovechamiento de montes para ferrerias» [1209] 1702. «Remate de montazgos de Galdiz, Arranotegui, Alchur, Gastaña çarra y Aranbalz» [1210] 1728. «Trabajo de ver el monte que compró [egurra, suposatzen da] Joseph de Turpin en el termino de Arranotegui» [1211] 1731. «Hipoteca de bienes y propios municipales [udaletxearen eraikuntzarako]: montes de Galdiz que estan a la orilla del mar, Arronategui que esta en el camino que se va a Bilbao» [1212] 1731. «920 cargas de carbon en rama madura» [1213] XIX. mendearen hasieratik hasi zen udala herri lurretan kontzesioak egiten, baserriak eraikitzeko. Garai hartan, gaurko Arranotegi auzoko parajeak, Mañu, Almika eta Artikako eremuak ziren eta eraikitako baserriak auzo haiei zegozkien: Akulategi baserria, Artika auzoari; Altxurraga, Madariaga, Zumeldi, Erramontxune eta Lokedo, Mañuri; Urkamendi, Longane, Ariztitxu, Mintegitxu, Estratzaillune, Munape, Arranotegi eta Solozabaleta, Almikari. 1860an, sortu zen Arranotegi auzoa, aipatutako baserriak bilduz bertara. Hona hemen agiria: «Longuena, Urcamendi, Minteguichu, Estrasallun, Munape, Arronategui, Pepe-Erregoiti del bº Alboniga; Pepeto, Bustarguillia, Sumeldi, Madariaga y Achurra del bº Mañuas y Aculategui del bº Artigas se separan de dhos barrios y se forma con ellos uno nuevo llamado Arronategui» [1214] XIX. mendearen lehen zatian, Ataun izeneko baserri bat aipatzen da agirietan. Deskribapenek, Akulategi parajearen goialdean ipintzen dute. Altxurraga baserria izan daiteke edo, Altxurraga eta Sollubeko iturriaren artean egon zen beste etxeren bat. 1860ko nomenklatorrean ez agertzeak, lehenengo aukeraren alde egitea bultzatzen du. Azkenik, XX. mendean, Estratzaillune baserriaren hegoaldean, baserri honetakoek, Bistalegre esaten zaion etxe berria eraiki zuten. Ahozkoa:
Idatzizkoa:
__________ [1206] Iturriza Zabala, Juan Ramon (1793), II; 209. [1207] Iturriza Zabala, Juan Ramon (1793), II; 209. [1208] BEHA. A-78/6-6. [1209] BFA. K. 719/2; 5. [1210] BUA. AL. 1680-1710; 288. [1211] BUA. 1560. Libro de cuentas; 190b. [1212] BUA. 1161/6. Cancel. de censos; 60b. [1213] BFA. K. 3583/1; 55b. [1214] 1860. BUA. 5. Rotul. de calles. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
