Testu osoan

Hirigunea

Alde Zaharra

Portua, Lamera eta Gaztelu

Morondo

Artalde

Dolareaga eta Esparru

Adoberia eta Ondarre

Portale

Almikabidea eta Erregiņazubi

Erribera

Zarragoiti

Kurtzio eta Santa Mariņa

Txibitxiaga

Tala

Sanjuanbidea

Ibarreta eta San Martin

Bilbobidea

Dibio

Aranondo

Artikabidea

Portuburu

Zehaztu gabeak

Arane

Agirre

San Migel

San Andres

Almika

Artika

Demiku

Arranotegi

Maņu

San Pelaio Gibelortzagakoa

Kostaldea

Izaro

Gainak

Sare hidrografikoa

Bakio aldea

auzoka / Kostaldea / Matxitxako (lurmuturra)  

Matxitxako   (lurmuturra)

Kokapena: Arane; II. mapa (A-2,3/B-2,3)

Oharrak: Iparraldeko puntan, euskal kostaldeko lurmutur aurreratuena da eta horregatik marinelengatik ezagunena. Henaok  toponimo honen forma desberdinak ematen ditu:

«Machachaco le llaman los naturales; Ocampo, libr 1 cap 3 le nombra Machicao; Garibay, libr 3 cap 1 le dice Machazacu» [1462]

Ahozkoari dagokionez, zera adierazten du Erkorekak:

«Bermeoko arrantzale batzu eta lurmutur famatu horretan bizi diren baserritar zaharrak Matxakú esaten diote eta asko gutxiago Matakú; Matxako mundakakoak, Matzaku ondarrutarrak, eta abar.» [1463]

Zentzu zabalean, Galdizko parajeari ere —zehatzago, Galdizko iparraldeari— Matxitxako deitzen zaio. Baita Kabu aldea ere: Inguru honetako baserriak, Kabukoak dira.

XIV. mendeko Arzabala lurmuturra [1464], Azaola parajearekin egon daiteke lotuta, leku honi XIX. mendean Azabala edo Azabaleta deitzen baitzaio zenbaitetan [1465]. Horrela baledi, Arzabala hau,  Matxitxako lurmuturra daiteke.

Honela deskribatzen du 1634an Pedro de Texeirak Matxitxako lurmuturra:

«Desta uilla y puerto de Bermeo se entra la costa en la mar. Media legua aze hun cabo que llaman de Machaçaco, donde todos los nauíos que nauegan por este mar bienen a reconoçer por ser el que más en él se entra. Entre este cabo y la uilla de Bermeo se aze una ensenada donde dan fondo muchos nauíos de corsarios. Quedando abrigados con la altura del cabo de los bientos que más ofenden esta costa, dezenbarcan en tierra y azen agua y leña con mucha comodidad sin que se les estorue y muchas uezes tienen en tierra quien vigía la mar y, en descubriendo algún nauío, le salen al encuentro.» [1466]

XIX. mendean, Iradik azaltzen duenez, Matxitxakon, Probintziak talaiari edo behatzaile bat mantentzen zuen hurbiltzen ziren itsasontziei buruz informatzeko, baita arrantzaleen zerbitzuan itsasaldiaren berri emateko ere [1467]. 1748an behatzaile bati egindako ordainketa azaltzen da agiri batean, «[ordainketa] a Frcº Antº de Garramuñu por 4 dias que ocupó de atalayero en la punta de Machichaco» [1468]. Gaur bi itsasargi daude mutur honetan, bat Farolzarra, behealdean, eta beste bat gorago, berria, lehen mailakoa. 1850ean dago dokumentatuta itsasargia [1469].

Bestalde, Matxitxakoko harria sarri erabili izan da eraikuntza lanetarako. 1742an esate baterako: «Barcadas de lossa conducida a dha obra (fortines y texavanas) desde Machichcº» [1470]. (Ik. Kargaderoa)

Matxitxakoko gotorlekuei buruz, Ik. Galdizko gotorlekuak.

Ahozkoa:
«Matzakó»015
«Matzakú»052, 053
«Kábu»025, 052
«Kábokuek»164
«Matzitzakó»165
«Matzitzakopúnte»165

Idatzizkoa:

Matxitxako parajea:
1742Machichaco, término deBUA   1560. Libro de cuentas   325b
1844Machichaco, monte  BIBL   YrJA   111
1846Machachaco, término deBUA   1289/2. Montazgos   200
1860Machichaco, término deBUA   39/4. Reint. de terrenos   3
1967Machichaco, puntos denom.GJE   fk:4846   L54;232

 

Matxitxako lurmuturra:
1353Machaca, MachacacuBIBL   OCP   cap. 77
1556-71Machaçacu, caboBIBL   GarEs/Libro III. cap.-I (tomo-1); 53
1634Machaçaco, cabo que llam. deBIBL   TexP   317
1680Machachaco, punta deBFA. K.   3583/1   194-198
1689Machichaco, caboBIBL   HnG/libr1, cap42 (t.2); 163-181
1748Machichaco, puntaBUA   1560. Libro de cuentas   361b
1789Machichaco, cabo deBEHA   9-79/22-1   108
1793MachichacoBIBL   ItJR-I   11
1799MachachacoBFA. K.   460/24   21b
1822Machichacu, cabo deBUA   1313/3. Contribuciones   63b
1822Machachaco, cavo deBUA   1592. Cuentas   17
1836Machachaco, caboBUA   37/3. Gubernativo   68b,69
1847Machichaco, cabo deBFA. Bust   480/17   13
1850Machachaco, caboBUA   AL. 1847-1855   38b
1859Machichaco, cabo deBUA   888/23   1b
1862-1887Machichaco, cabo deBUA   1289. Venta de montes   44b
1900Machichaco, faro del caboBAHP.N.BL   8361   992b
1973-74MatxakuBIBL   ErA.EtnB   160-16

 

Matxitxakoko gotorlekuak:
1794Cabo de Machachaco, fortín delBUA   991/3. Recibos.   2
1800Machachaco, fortines deBUA   1136. Libr. y recibos   40
1802Machichaco, fortin deBIBL   DccAH/t.1
1895-1903Cabo Machichaco, fortin delBIBL   Lbyr-VI   460

__________

[1462]   Henao, P. Gabriel de; 1. Lib. 42. kap. 2. t.; 163-181.

[1463]   Erkoreka, Anton (1982-83); 261.

[1464]   1373. Pribilejioa. Yradi, Juan Angel de (1844); 89.

[1465]   Subasta de lotes de arboles infructiferos. Lote Azabaleta del term. de Galdiz, 1855. BUA. 1289. Montazgos.

[1466]   Texeira, Pedro de (1634); 318.

[1467]   Yradi, Juan Angel de (1844); 47.

[1468]   BUA. 1560. Libro de cuentas; 361b.

[1469]   BUA. AL. 1847-1855; 47.

[1470]   BUA. 1560. Libro de cuentas; 325b.

 

Ekintza honek Bizkaiko Foru Aldundiaren
Kultura Sailaren laguntza jaso du