Testu osoan

Hirigunea

Alde Zaharra

Portua, Lamera eta Gaztelu

Morondo

Artalde

Dolareaga eta Esparru

Adoberia eta Ondarre

Portale

Almikabidea eta Erregiņazubi

Erribera

Zarragoiti

Kurtzio eta Santa Mariņa

Txibitxiaga

Tala

Sanjuanbidea

Ibarreta eta San Martin

Bilbobidea

Dibio

Aranondo

Artikabidea

Portuburu

Zehaztu gabeak

Arane

Agirre

San Migel

San Andres

Almika

Artika

Demiku

Arranotegi

Maņu

San Pelaio Gibelortzagakoa

Kostaldea

Izaro

Gainak

Sare hidrografikoa

Bakio aldea

auzoka / Hirigunea / Alde Zaharra / Goiko plaza  

Goiko plaza

Kokapena: Hiria; V. mapa (C-2)

Ohar ling.: Ik. San Andres auzoko Goienetxe baserria edo Hiriguneko Goienkale.

Oharrak: Alde zaharraren erdi-erdian. Plazaren erdi-unean, musika kioskoa dago ('tioskue'). Plazaren goialdeari, Plazagoiena esaten zaio, eta behealdeari, Plazabarrena. Hona hemen 1843ko eta 1910eko idatzizko adierazpen bi:

«sobre balcones (...) que las casas de Plazagoyen (...) se blanqueen y reboquen» [266]

«Ez arrantzaliok, ezeyozube jarraitu Gandarias' eri, ez Elorrieta' ri, ez Nardiz' eri, ez plaza barrenian kukua daukan Urangatarrari» [267]

Ez dakigu noiztik ezarri zen Udaletxea Goiko plazan [268]. Pregoiak, XVII. mendearen hasieran behintzat, plaza publikoan izaten ziren:

« (...) pregon en la plaça publica deciendo si habia alguna perssona o perssonas que quisieran comprar un bergel y huerta que solia ser del cura de Çornoça que esta como bamos a Dolareaga detras del molino de Traca (...)» [269]

Udaletxe aurrean, Santa Maria eliza dago; baina bere tokian, lehenago, jauregi bat egon zen, Bañosko kondeen jauregia. 1820-22an bota ziren bere azken hondakinak eliza berria eraikitzeko [270].

Plaza hau iparraldetik Peskaderiakaleraino luzatzen da, baina XIX. mendearen amaierara arte, etxebizitza batzuk zeuden gaurko plazaren goialdean, laburragoa egiten zutena. 1872an horietako etxe bat erretzean, udalak orube osoa erostea erabaki zuen eta 1894an burutu zen erabakia:

«(...) expropiar toda la manzana de casas existente en la parte superior de la plaza, entre ésta y la calle Pescaderia (...) coincide el haberse quemado una de las casas de dha manzana la noche del 30 de setiembre último. Se considera el comprar el solar» [271]

«Comunicación de acuerdo de adquisicion y derribo de las casas del Norte de la plaza de la Constitución» [272]

1841-44an, 6 etxe zeuden plaza honetan [273], eta 1856an, 7 eraikuntza eta 50 bizilagun [274].

XVI. mendetik aurrera, behintzat, Antzinako Erregimenaren garaian, Goiko plazari 'plaza publikoa' esan zitzaion. Liberalismoaren ezarkuntzarekin hasi zen izen bereziak jartzeko joera. Horrela, XIX. mendearen hasieran, 'plaza de la Constitución' izena ipini zitzaion. 1897an, 'plaza de la Villa' izenagatik aldatu zen [275]. XX. mendearen hasieran, A. Zabalak 'plaza de Arana Goiri' esaten dio [276]. Frankismoaren garaian, 'plaza de España' izena jarri zitzaion eta azken aldian, Arana ta Goiri´tar Sabinen enparantza izena izan du plaza honek.

Ahozkoa:
«Goiko plasié»025, 154, 155, 156, 157, 161, 162, 166
«Plasagóidxene»155
«Plasagóidxena»025, 151, 156
«Plasabárrena»025, 155, 156

Idatzizkoa:
1562Plaça publica, casas en laVEKA   S.V. L1310-17   11b
1579Plaça, casa en laBEHA   A-62/44-2   202b
1587Plaça, laBEHA   A-62/44-2   226b-227
1591Plaça publica, laBEHA   A-62/44-2   231b
1597Plaça publica, laBEHA   A-62/44-2   252b
1597-99Plaza Publica, laBFA. K.   754/19   11b
1608Plaça publica, pregón en laBEHA   A-71/32   9-9b
1624Plaça Publica, laBUA   910. Escrituras de censos   38
1633Plaza Publica, laVEKA   S.V. C931   38b
1677Plaza publica, laBFA. Bust   601/38   1b
1682Plaza publica, berxel de naranjos junto a laMAHN   C.C. 4228   20
1682Plaza Publica, laMAHN   C.C. 4228   27b
1701Plaza Publica, laBUA   922. Extracc. de castaña   142b
1753Plaza Publica, laVEKA   S.V. C1086   21
1761Plaza publica, cercanía de laMAHN   C.C. 4228   1
1796Plaza, laBFA. Fg.   315
1804Plaza, Plaza publica, laBFA. Bust   135/4   246
1820Plaza de la ConstituciónMAP   BelJBta
1841-44Plaza, laBEHA   A-758/2-53-0
1843Plazagoyen, las casas deBUA   1590. Junta de policía urbana   56b
1844Plaza, laBIBL   YrJA   52-54
1856Plaza principal, laBUA   37/ Nº de calles, edif.., hab.
1857Plaza de la ConstituciónMAP   MunV/ItJR-II   24-25
1872Plaza, parte superior de laBUA. 1312/11. Ensanche de la plaza
1893-94Plaza de la ConstituciónBUA   1433/5. Gran Via   15
1894Plaza de la ConstitucionBUA   1175. Cop. de cartas   184
1895Plaza de la ConstituciónBAHP.N.BL   7550   704b
1897-99Plaza de la ConstitucionBUA   5bis. Nom. de calles...(1897-98)
1897-99Plaza de la VillaBUA   5bis. Nom. de calles...(1897-98)
1910Plaza barrenianBIBL   AizM   79
1928Plaza de la Constitución, Plaza de la VillaBIBL   ZbA1   62
1928Arana-Goiri, plaza principal llamadaBIBL   ZbA1   154, 202, 355
1969Plaza de EspañaBUA   1432/54   2
1970Plaza de EspañaBUA   Inventario de bienes   3
1973Plaza de EspañaBBPlBer
1973-74Goiko plazieBIBL   ErA.EtnB   179
1982Arana ta Goiri´tar Sabinen enparantzaBIBL   UB   282
2003Arana ta Goiri tar Sabinen enparantzaBIBL   BGL

__________

[266]   BUA. 1590. Junta de policia urbana; 56b.

[267]   Bizkaitarra, 71, 1910-IV-30; Aizpuru, Mikel X. (1990)-k jasota; 79. orr.

[268]   Hiri nagusienetan XVI. mendearen hasieran hasi ziren udaletxeak eraikitzen [Ik. Monreal Cia, Gregorio (1974; 216. orr.]

[269]   1608. BEHA. A-71/32; 9-9b.

[270]   Yradi, Juan Angel de (1844); 53

[271]   1872. BUA. 1312/11. Ensanche de la plaza.

[272]   1894. BUA. 1175. Cop. de cartas; 184.

[273]   BEHA. A-758/2-53-0.

[274]   BUA. 37/ Nº de calles, edif., hab.

[275]   BUA. 5bis. Nom. de calles

[276]   Zabala, Angel (1928), I; 154, 202, 355

 

Ekintza honek Bizkaiko Foru Aldundiaren
Kultura Sailaren laguntza jaso du