Tranpa   (baserria, errota izandakoa)

Kokapena: Artika; VII. mapa (C-4)

Ohar ling.: Baserriaren izenak, XIX. mendetik aurrera, bokal paragogikodun genitibo marka darama baserri berrien izenetan eta baserrien izen berrietan gertatzen den  moduan. Horrek ekarri du, asimilazioz, bokal irekia erdiko bilakatzea:

Tranpa  + -ene > Tranpane > Tranpene

Aldaera horiek, leku-izen berriak sortzeko balio izan dute: Tranpanondo, Tranpaneburu, Tranpanaurre. Inoiz Tranpatxu txikigarria ere aitatzen da.

Oharrak: Errota honi buruzko berri ziur goiztiarrenak, XVIII. mendearen erdialdekoak dira; 1745-46ko fogerakoak. Hala ere, baliteke errota hau zaharragoa izatea. Artika auzoan, gaur bezala, hainbat errota izan zen Antzinako Erregimenaren garaian; errotak ez ezik, burdinolak ere ugari izan ziren hemen. Eta errota eta burdinola hauek, sarritan, ez dira izendatzen dokumentazioan, baserriekin gertatzen den bezala, beren izenez (Kafranka, Atsoarene, Ugarte, etab.), beren jabeen izenez baizik (molino de Anton Hernandis, molino de Mª Juana de Aroztegui, molino de Pedro de Aspergorta y Gabriel de Munitiz...); eta honek oztopatu egiten du askotan errotak identifikatzea.

Hemen jasotzen diren aipuak 'Tranpa' izenez adierazten direnak dira. Hala ere, izan daiteke, aurreko mendeetan, errota hau eraikia egonik, beste izen baten azpian ezkutatuta egotea. Oso argigarria da, zentzu honetan, BEHAko dokumentazioa, zehazki, Elizaren hamarrekoak eta nobaliak jasotzeko zerrendak [1157]; 1791tik 1850era hutsik egin gabe aipatzen dira Artikako errotak, beren izen aldaketak nabari geratzen direlarik bertan. Dokumentazio honi esker identifikatu ahal izan da XVIII. mendean Aspergortaren errota legez azaltzen zena Tranpa errotari dagokiola.

XVIII. mendean, jabetza banatuko errota izan zen: Pedro Aspegortakoa eta Gabriel Munitizkoa agertzen dira bere jabe 1745-46ko fogeran; mende amaieran, Azpigortakoaren eta Abaroakoaren jabetzan azaltzen da. XIX. mendean, Anparan familiakoen jabetzan agertzen da errota hau eta, 1847-74ean, berriro jabe birekin: Fernando Anparan eta Nikolas Arrotegi. 1854ko «molino Amparan» aipuak, jabearen izenari erreferentzia egiten dio, ez da ulertu behar, bada, Enparane baserriarekin inolako lotura duenik.

1862ko agirian agertzen denez, bi errotarri izan zituen [1158].

Ahozkoa:

«Tránpane»	066, 076, 078, 082, 083, 093
«Tránpene»	080, 084, 090

Idatzizkoa:

1745-46	Pedro de Aspegorta, molino de	BFA. Fg.
1775-1831	Aspegorta, molino de	BUA   915. Hipotecas. 1775   54b
1791	Azpigorta y Abaroa, molino de	BEHA   A-78/4-1   1-1b
1809	Trampa, cas.	BUA   1561. Cuentas   60b-61
1814	Trampa, molino	BEHA   A-78/4-1
1821	Trampa, molino	BEHA   A-78/4-1
1823	Tranpa, casa de	BEHA   A-77/3-26-VI
1825	Trampa, molino	BEHA   A-78/4-1
1827	Tranpachu, caserio de	BEHA   A-64/12-6   77b
1843	Trampa, molino	BUA   920. Actas de concil.  114b
1846	Juan de Aspigortta, molino de	BEHA   A-758/2-53-0
1847-74	Trampena, molino	BUA   5
1850	Trampena, molino	BEHA   A-78/4-1
1854	Amparan, molino	BUA   946. Ced. vec.
1857	Tranpa, molino	BUA   Padron 1851(3)   84
1859	Trampena, molino	BUA   5. Nuevo Nomenclator
1860	Trampa, molino	BUA   5. Rotul. de calles (1860)
1862	Trampa, molino	BUA   37/5. Rel. fuerza de agua
1894	Trampa, molino	BAHP.N.BL   7549   1197
1897	Trampena, molino	BAHP.N.BL   8183   1295b
1897-98	Trampa, molino	BUA   10. Nomencl.1897-98
1898	Trampa, caseria molino	BAHP.N.BL   8194   710
1901	Trampena, molino	BAHP.N.BL   8570   208b
1922	Trampena, molino	BFA. E. KZ.   C/2
1934	Trampena, molino	BFA. E. KZ.   C/76
1938	Trampane, molino	BUA   1685. Fich. sanit.
1944	Trampene, molino	BUA   406/3,4 eta 353/3,4,5
1968	Trampena, casa molino	GJE   fk:5065   L57;1

__________

[1157]   BEHA. A-78/4-1.

[1158]   BUA. 37/5. Rel. fuerza de agua.