Txominantone / Poiuerrota (baserria, errota izandakoa)

Kokapena: Artika; VII. mapa (B-4)

Ohar ling.: Baserri honek izen ugari izan ditu: Poiuerrota, Poiubeko (Ik. Artika auzoko Poiu baserria) eta Txominantone. Gaur egun Txominantone da ezagunagoa (-e paragogikoz, kontsonantez bukatutakoa delako). Izen hau XIX. mendearen erdialdean, 1847-74an eta 1850ean, errotako errentaria zenaren izenetik dator: Domingo Antonio Anasagasti.

Izen hau osatzean, elkarren ondoan gelditu diren soinuen antzekotasunagatik, haplologiz, silaba batean murriztu da. Ostean, asimilazioz, -i- bokal itxiak erdikoa zen bokala itxi egin du.

Tzominantone > Tzomintone > Tzomintune

Azken horretatik abiatuta, Tzominantune aldaera jaso da, aldaera osatuagoa eman nahian.

Poiuerrota eta Poiubeko izenei dagokienez, epentesia sortu da -i- bokalaren ostean. Horrela sortu dira Poidxu eta Poidxubeko.

Poiu > Poidxu

Idatziz jaso diren Pujua eta Puxua, bokal asimilazioz eratutakoak dira.

Oharrak: 1521eko ezkontza-kontratu batean aipatzen da errota hau: Juan Gonzalez Mezetakoaren semea San Juan Martinez Garaldekoaren alabarekin ezkontzean, Mezetakoak ondokoa ematen du:

«Primeramente (...) las ruedas e moliendas que (...) tiene en el balle de las artigas (...) la rueda bieja todo enteramente e las dos que dha rueda modorra e la mitad de la rueda de barrutia e todos sus pertenecidos; Yten mas la casa y caseria de monyoya e todos sus pertenecidos y ganados que alli ay; Yten mas los solares de hermendurua que son en la calle de hermendurua (...); Yten mas las tierras bazias que dizen viñas del portal; Yten mas la casa e caseria de Suloeta y sus pertenecidos; Yten mas las quatro de la rueda de Ugarte e sus pertenecidos (...)» [1164]

XVIII. mendearen haiseran, Juan Francisco Ugartekoaren izenez aipatzen da, Poiuko Ugarte torrearekiko lotura agertzen duelarik. XVIII. mende erditik aurrera, Arostegiren oinordekoen jabetzan egon zen errota hau: Jose Ventura Mendozakoaren, eta Uhagonekoen eskuetan.

1862ko agirian agertzen denez, bi errotarri izan zituen [1165].

Ahozkoa:

«Tzominantoné»	084
«Tzomintoné»	066, 069, 073, 076, 077, 078, 82, 083, 090
«Tzomíntone»	115
«Tzominantuné»	080
«Tzomintuné»	080
«Poidxùbekó»	084
«Poidxú»	082

Idatzizkoa:

1521	Ugarte, rueda de	VEKA   S.V. C1628-1
1682	Ugarte, molino de	BUA   AL. 1680-1710   31b-34b
1701	Juan Frcº, molino de	BUA   AL. 1680-1710   235b-237
1702	Juan Frcº de Ugarte, molino de	BUA   AL. 1680-1710   275-281b
1703	Juan Francisco, molino de	BUA   AL. 1680-1710   320-325b
1704	Juan Frcº de Ugarte, de	BFA. Fg.
1704	Juan Francisco, molino de	BUA   AL. 1680-1710   345b-348
1745-46	hered. de Arostegui, molino de los	BFA. Fg.
1791	Pujua, molino de	BEHA   A-78/4-1  1-1b
1796	Pojoa, molino de	BFA. Fg.
1799	Poxua, molino de	BFA. Bust   85/5
1825	Pujua, molino de	BEHA   A-78/4-1
1847-74	Pujua, Chomin Anton, molino	BUA   5
1850	Pujua, molino	BEHA   A-78/4-1
1859	Pujua, molino	BUA   5. Nuevo Nomenclator
1860	Pujua Molino	BUA   5. Rotul. de calles (1860)
1862	Pujua, molino	BUA   37/5. Rel. fuerza de agua
1897-98	Puju-errota, Chomin-Anton, molino	BUA   10. Nomencl.1897-98
1910	Poyua, molino	BUA   1435. Fincas rústicas
1922	Molino Poyua	BFA. E. KZ.   C/2
1928	Ugarte, molino	BIBL   ZbA2   423
1934	Poyua Becoa, molino	BFA. E. KZ.   C/76
1938	Poyubecoa, molino	BUA   1685. Fich. sanit.
1944	Poyu-bekoa, molino	BUA   406/3,4 eta 353/3,4,5

__________

[1164]   VEKA. S.V. C1628-1.

[1165]   BUA. 37/5. Rel. fuerza de agua.