Orbezarreta   (landa)

Kokapena: San Pelaio; I. mapa (D-3/4)

Ohar ling.:'Orue' + 'za(h)ar' + -eta. Lehenengo osagaia izan da, gehien bat, aldaerak sortu dituena:

Oruezarreta, Orbezarreta > Orbizarreta (> Olbizarreta) > Urizarreta > Uixarreta

Sasoiko grafia dela eta, ez dago garbi 'orue' jaso diren zaharrenetan /u/ ala /b/ ahoskatzen zen. Hala ere, 'orube' aldaeraduna ere jaso da XVIII. mendearen erdian.

Disimilazioz, -e- > -i- bilakatu da, eta gero, dardarkari bakuna ahuldu eta albokari bihurtu da (-l- > -r-): orbe > orbi > olbi. Horrela, bada, gaur egunean bermeotarrek erabiltzen duten aldaera eratu da.

Oruezarreta, Orbezarreta > Orbizarreta > Olbizarreta

Ahozko beste aldaera, Bakio aldean jaso dena, -b- biezpainkariaren ahulketatik dator. Ostean, erdiko bokala itxi egin da, asimilazioz: -o- > -u-. Ondoren, bokal arteko dardarkari bakuna galdu da (-r- > Ø), eta bokal itxiak ondoko txistukaria sabaikaritu du.

Orbizarreta > Orizarreta > Urizarreta > Uizarreta > Uixarreta

Bigarren osagaiak, berriz, ia ez du aldaerarik eratu. Idatziz zertxobait aldatuta jaso izan da XVIII. mendearen azkenerantz: Orbezarreta > Orue Zearreta.

Oharrak: Bakioko jurisdikzioan dago, baina Bermeorekiko lotura handiko parajea da. Bertan ospatu izan ohi dute bermeotarrek Sanjuanetako jaia eta ez da ahaztu behar XX. mende hasierara arte Bermeoko eskumenekoa izan zela, San Pelaio auzo guztiarekin batera. Landa honetan izen bereko baserria dago, 1682tik aurrera dokumentatua. Hona hemen baserri honen XVII. eta XVIII. mendeetako aipuak:

 

1682	Orue Zarreta, cas.	BUA   AL. 1680-1710   31b-34b
1701	Orue Carreta, cas.	BUA   AL. 1680-1710   235b-237
1729	Horuezarreta, cas.	BFA. K.   3174/6   189
1745-46	Orbezarreta, cas.	BFA. Fg.
1775-1831	Orvizarreta, cas.	BUA   915. Hipotecas. 1775   26
1780	Orucearreta, hombre de	BUA   842.Libr. y recibos   28b
1796	Orue Cearretta, cas.	BFA. Fg.

XIX. mendearen hasieratik aurrera, Urizarreta izena joan da nagusitzen; baserriaren fatxadan bertan ere izen hau ikus daiteke zizelkatuta. Horrela adierazten du A. Zabalak Oruezarretako landaz ere:

«A ésta campa se le llamó también Orubezarreta y hoy se le denomina Urizarreta» [1429]

Gaur baserri hau jatetxe bihurtuta dago eta «Eneperi» izenaz jantzia agertzen da. Eneperi, gaur egun, abuztuaren 31ko jaiegunaren izena da; San Juan eguneko jaia legez, San Pelaio auzoak antolatzen zuenetariko bat:

«(...) el gasto de las cuatro fiestas del barrio, el 24 de junio y 26 de junio San Pelayo y el 2 de julio la visitacion de Santa Isabel, y el 31 de agosto, Eneperi» [1430]

Orbezarreta baserriaren hegoaldean, baserri horretarako bidean, oraindik, Tabernatxu izeneko bentaren aztarnak ikus daitezke.

Ahozkoa:

«Olbisárreta»	053, 080, 156
«Olbisárrata»	164
«Olbisárrak»	053, 166
«Ubisarréta»	146
«Uíxarreta»	113
«Úxarta»	146

Idatzizkoa:

1715	Oruezarreta, barrio	BFA. K.   1053/21   24
1766, 1839	Orue-Cearreta, Orubezarreta, campa	BFA. Bust   227/5   13b
1816	Oruesarreta, término de	BUA   1325/1. Casas extram.
1844	Oriosciarreta, campa de	BIBL   YrJA   69
1857	Orbizarretas, argomas bajo de	BUA   AL. 1856-1857   60
1895-1903	Bizarseta, prado	BIBL   Lbyr-VII   211
1895-1903	Orubezarreta, prado	BIBL   Lbyr-VII   216
1916-1918	Obiserreta, tabernachu de	BUA   984. Cuentas de los barr. SP. y Zb.
1916-1918	Urisarreta, campa	BUA   984. Cuentas de los barr. SP. y Zb.
1928	Orbizarreta u Orobizarreta, campa de	BIBL   ZbA2   516
1928	Vizarseta, campa de	BIBL   ZbA2   507
1951	Alvizarreta, sitio denominado	BUA   881/12. Deslindes   3
1997	Urizarreta, terreno argomal llamado	GJE   fk:2442   L31;240

__________

[1429]   Zabala, Angel (1928), II; 507.

[1430]   1918. 984. Cuentas de los barrios S. Pelayo y Zubiaur.