Talagutxi (kalea)

Kokapena: Hiria; V. mapa (C-2)

Ohar ling.: Toponimo honek bilakaera bi izan dituela ematen du: bata idatzizkoan oinarritutako etimologia berria, eta bestea, ahozkoan oinarrituagotzat daukaguna baina honek ere etimologia berria eratu duena.

'Tala' + 'gutxi'. Tala txikerra adierazi nahi du. Bigarren osagaiko bokal itxi borobila, erdiko bilakatu da (-u > -o), eta bokal arteko belare ahostuna galdu da Talauchia eta Talaochia aldaerek erakusten dutenez. Ordurako, artikuluak ez zuen indarrik, eta honek eman du bidea, gaur egun ahoz den Talagoitzi toponimoa eratzeko (belare ahostuna den -g- mantenduta).

Talagutxi(a) > Talagotxi(a) / Talaotxi(a) > Talagoitzi

Idatzizko datuetan oinarritutako etimologia berriak artikulua mantendu du, beharrezkoa delako bigarren osagaia 'etxea' hitzarekin parekatzeko.

Talagutxia > Talagotxia > Talagotxea > Talaotxea > Talakoetxea

Oharrak: Goiko plazatik Baztarrera doan kalearen azkeneko tartea, hain zehatz, Baztarreko beheko aldera jotzen duena.

Kalearen bi aldeetan etxebizitak eraikita daudenez, galdua du bere izenak adierazten duena: Portuzarra menperatzen duen begiraleku izatea. Hain zuzen, iraganean, kale honetako hegoko aldea etxebizitza gabekoa zen; alde hau ortuek hartzen zuten eta erabat libre geratzen zen portura aldeko ikuspegia. Ez da falta dokumentazioan kale honetako ortuen testigantzarik:

«bergel de naranjos en la calle de Talaguchia la susera de esta villa» [349]

«naranjos en la susera de Talaguchia» [350]

«casa den Talaguchia pegante al verjel de la memoria de Libano y en frente a viña o parra de los herederos de D. Andres de Mendoza y Arteaga» [351]

«verjel de naranjos en la calle Talaguchia» [352]

1841-44an, 18 etxebizitza zeuden kale honetan [353] eta 1856an, 18 etxe eta 237 bizilagun [354].

Ahozkoa:

«Tálagoitzì»	152, 154
«Talagoitxí»	025, 151
«Talagóitzi»	157
«Tálagoitzidxè»	166
«Talakoetzéa»	152, 156, 161

Idatzizkoa:

1542	Talaguchia, calle de	VEKA   S.V. C1628-1
1589	Talaguchia, cantón de	BEHA   A-67/24-3   40b
1597	Talaguchia la susera, bergel de naranjos en	BEHA   A-62/44-2   254b
1608	Talaguchia, casilla o entresuelo en	BEHA   A-71/32   9-9b
1629	Talaguchia, calle de	BUA   1161/6. Cancel. de cens.   134-134b
1633	Susera de Talaguchia, naranjos en la calle	BFA. K.   738/18   4b,65b
1643	Talaguchia, calle de	BFA. Bust   180/43   85b
1644	Talaguchia, calle de	BFA. Bust   200/244   19
1645	Talaguchia, calle de	BFA. Bust   201/20   42
1645	Talaguchia, calle que llaman de	BFA. Bust   201/47   104b
1655	Talaguchia, calle de	BUA   972/1. Escrituras censales   45b
1666	Talaguchia, bodega en	BFA. Bust   100/52   8
1669	Talaguchia, calle de	BEHA   A-71/32
1671	Talaguchia, calle de	BEHA   A-72/32
1682	Talaguchia	BUA   AL. 1680-1710   29
1699	Talaguchia, cantón de	BEHA   A-61/10-3   53
1699	Talaguchia, calle de	BUA   AL. 1680-1710   202b
1701	Talaguchia, calle de	BEHA   A-61/10-3   8
1702	Talaguchia, calle de	BUA   AL. 1680-1710   275-281b
1704	Talaya guchia	BFA. Fg.   373-387b
1709	Talaguchia, calle de	BEHA   A-82/14   3b
1726	Talaguchia, calle de	BFA. K.   145/27   11b
1732	Talaguchia, calle de	BEHA   A-72/33
1736	Talaguchia, calle de	BEHA   A-71/32
1737	Talaguchia, calle de	BFA. Bust   623/20   53
1739	Talagochea, calle de	BEHA   A-82/9-3   27
1740	Talaguchia, calle que llaman	BFA. K.   377/8   115b
1744	Talaguchia, casa de	BEHA   A-62/44-3   14
1745-46	Tala Guchia	BFA. Fg.   80
1760	Talaguchia, calle de	BUA   1150/1.  Culto y clero   279
1768	Talaguchia, calle de	BFA. Bust   553/3   1
1763	Talaguchia, calle de	BUA   1150/1.  Culto y clero   307, 307b
1775-1831	Talaguchia, verjel de naranjos en	BUA   915. Hipotecas. 1775   3b, 5, 56b
1775-1831	Talaochia, calle de	BUA   915. Hipotecas. 1775   101
1782	Talaguchia, casilla de	BUA   842.Libr. y recibos   22b
1787	Talaguchia, calle de	BFA. Bust   174/17   3
1793	Talahuchia, calle de	BFA. Bust   366/2   11
1796	Talauchia, calle de	BFA. Fg.   315
1805	Talaguchia, calle de	BFA. K.   70/24    4
1805	Talapuchia, viña y huerta en la calle de	BFA. K.   70/24    1
1808	Talaguchia, calle de	BUA   1599. Cofradia del S. S.   9
1810	Talaochia	BEHA   A-60/43-1   17
1820	Talacoetxea, calle de	MAP   BelJBta
1823	Talagochia, calle de	BUA   5. Riqueza territorial   nº3
1823	Talaguchia, calle de	BFA. Bust   334/5   1
1836	Talaochea	BUA   1592. Cuentas   163b
1841-44	Talaco echea, calle de	BEHA   A-758/2-53-0
1842	Talagochia, casa de	BUA   967/3. Niños expósitos
1842	Talagochia, calle de	BUA   968/6. Ornato público   4
1843	Talabochia, calle de	BUA   968/6. Ornato público   20
1844	Talacoechea, calle de	BUA   1313/8. Culto y Clero   2b
1844	Talacoechea, calle de	BUA   913/2. Actas de concil.    32
1844	Talacoechea, calle de	BIBL   YrJA   52-54
1845	Talaochea, casa en	BEHA   A-72/33
1846	Talacoechea, calle de	BUA   22/10. Fuente de S. Clara   3b
1846	Talacuchia, calle de	BUA   1160. Cuentas
1846	Talaguchia, portal de	BEHA   A-758/2-53-0
1847	Talacoechea, calle de	BFA. Bust   596/5   2
1847	Talacoechea, calle de	BUA   911/1. Actas de concil.   109
1848	Talaco echea, calle de	BUA   912/2. Juic. verb.   7b, 18
1850	Talacoechea, calle de	BFA. Bust   102/37
1855	Talacoechea, Talagochi, Talagochia, Talaguchia, calle de	BUA   22/16. Obras Talacoechea...    1-11
1856	Talacoechea, calle de	BUA   37/ Nº de calles, edif.., hab.
1856	Talacoechea, Talagoechea, calle de	BFA. Bust   256/1   6, 8b
1856	Talaguchia, calle	BFA. Bust   329/8   3
1857	Tallaco echea, calle de	MAP   MunV/ItJR-II   24-25
1857	Talacoechea	BUA   Padron 1851(3)   11b
1860	Talacoechea, calle	BUA   5. Rotul. de calles
1866	Talagochia	BFA. Bust   266/3   1, 1b, 42
1866	Talaguchia, Pescaderia, antes	BFA. Bust   606/2   19
1880	Talaguchia, calle llamada antes	BUA   1319/24. Aceras, caños, adoqu.
1897-99	Talacoechea	BUA   5bis. Nom. de calles... (1897-98)
1895	Pescaderia, antes Talagochi, calle	BAHP.N.BL   7550   243b
1895-1903	Talabechea ó Basterra, fortin de	BIBL   Lbyr-VI   460
1902	Pescaderia hoy Talacoechea, calle	BAHP.N.BL   8572   725
1904	Talaguchia, calle	BUA   1251/10. Arreglo calles   10
1910	Talacoechea, calle de	BUA   1251/2. Paseo  Basterra  11
1928	Talacoechea, calle	BIBL   ZbA1   49, 61
1957	Talacoechea, calle de	BUA   1276/6. Gramola   3
1969	Talacoechea, calle	BUA   1432/54   4
1973	Talacoechea, calle	BBPlBer
1973-74	Tala Goitxi, Talagoitxi	BIBL   ErA.EtnB   180, 224
1982	Talakoetxea kalea	BIBL   UB   286
2003	Talakoetxea kalea	BIBL   BGL

__________

[349]   1597. BEHA. A-62/44-2; 254b.

[350]   1633. BFA. K. 738/18; 4b,65b.

[351]   1740. BFA. K. 377/8; 115b.

[352]   1775. BUA. 915. Hipotecas.

[353]   BEHA. A-758/2-53-0.

[354]   BUA. 37/ Nº de calles, edif., hab.