auzoka / Hirigunea / Morondo / Morondo (parajea)
Morondo (parajea)
Kokapena: Hiria; V. mapa (C-1)
Ohar ling.: 'Muru' + 'ondo'. Osagaiak elkartzean, ondoan gelditu diren bokalek bat egin dute: -uo- > -o-. Ostean, asimilazioz, bokal itxia erdiko bilakatu da -u- > -o-.
Muruondo > Murondo > Morondo
Oharrak: Hiribilduaren iparreko harresiaren kanpoaldea markatzen du paraje honek. Intxausti kalearen mendebaleko muturretik gorantz Landatxuraino, Bermeoko alde zaharra mugatzen du. Morondok eta Portalerainoko bere luzapenak eratzen zuten bidea, 1897-99ra arte, zenbait kale tartetan banatzen zen :
Ronda Alta, Landatxu ingurutik Sanjuanportaleraino:
«Ronda Alta: extramuros del portal de San Juan hacia arriba» [526]
Ronda Baja, Sanjuanportaletik Santabarbaraportaleraino:
«Del Portal de San Juan a Carniceria Vieja y punto del portal de Santa Barbara» [527]
Descuido kalea, Santabarbaraportaletik Erremedioportaleraino:
«del portal de Santa Barbara hacia abajo, hasta el portal del Remedio y esquina de calle Nueva y principio del arrabal de Traque» [528]
1897an, Portaletik Landatxuraino bateratu egin zen kalea izenez eta Gran Via de Flaviobriga izena ipini zitzaion, Flavio Vespasianok sortutako Flaviobriga hiri erromatarra Bermeon izan zelakoan [529]. XX. mendearen amaieran, Arresi kalea izena jarri izan zaio, desagertutako harresia nondik izan zen markatzen baitu kale honek.
Kale honi, baina, Artaldeko sarreratik Landatxuraino, Morondo esaten zaio. 1912ko agiri batek, esate baterako, horrela deitzen dio Sanjuanportale inguruari:
«Solicitud de colocacion de una luz en el camino de la Atalaya, de Morondo a la Casa Trampa» [530]
Izena harresiaren edo 'muroaren' ondoa izatetik datorkio. Inguru honetan, harresira jotzen zeuden etxeek, errenta ordaindu behar zioten udalari, 1856ko agiri batek agertzen duenez:
«Sobre redencion de censo que pesa sobre la casa en Morondos por estar arrimada al murallon» [531]
1781ean, harresi zati bat jausi zen inguru honetan:
«Gasto en separar y quitar la piedra que caio de la muralla llamada Morondo, limpieza de su tierra y demas que se ofrecio porque impedia el transito a la gente» [532]
Morondo eta Sanjuanbidea lotzen dituen kaleari, 1970ean, Jose Garabilla izena eman zitzaion [533], eta kale honetatik mendebalera sartzen den kale itsuari ipini izan zaio Morondo izena. Seguruenik, inguru honi guztiari, Kaltzadabeitia esaten zitzaion, horrela izendatzen baita Portaloste izeneko etxearen sail bat, hain zuzen, Sanjuanbidearen hegoaldetik zabaltzen zena.
Ahozkoa:
«Moróndo» | 025, 053, 113, 151, 152, 154, 155, 156, 157, 161, 162, 165, 166 |
«Granbía» | 025, 151, 152, 154, 156 |
Morondo:
Idatzizkoa:
1781 | Morondo, muralla llamada | BUA 842.Libr. y recibos 89b |
1850 | Morondo, casa en | BUA 1625. Conc. de 17b |
1854 | Morondos, casa en | BUA 39/3. Enajen. y conc. |
1856 | Morondos, casa en | BUA AL. 1856-1857 23 |
1897 | Morondos, término de | BAHP.N.BL 8182 433b |
1912 | Morondo | BUA 36/6. Solic. de permisos |
1922 | Morondo, heredad | BFA. E. KZ. C/2 |
1934 | Morondo, heredad | BFA. E. KZ. C/76 |
1944 | Morondo | BUA 406/3,4 eta 353/3,4,5 |
1970 | Morondo, término de | BUA Inventario de bienes 3 |
1972 | Morondo | BIBL ESEC-GB 120 |
1973-74 | Morondo | BIBL ErA.EtnB 179 |
Goiko erronda:
Idatzizkoa:
1860 | Ronda alta, calle | BUA 5. Rotul. de calles |
1867 | Ronda alta, calle | BUA 22/5. Reposic. de calles |
1869 | Ronda alta, calle | BUA 968/4. Paredes de huerta |
1893-94 | Ronda alta, calle | BUA 1433/5. Gran Via 2b |
1897 | Ronda alta o Morondos, calle | BAHP.N.BL 8182 433b |
1897-99 | Ronda alta, calle | BUA 5bis. Nom. de calles...(1897-98) |
Beko erronda:
Idatzizkoa:
1860 | Ronda baja, calle | BUA 5. Rotul. de calles |
1867 | Ronda baja, calle | BUA 22/5. Reposic. de calles |
1877 | Ronda baja, arrabal | BUA 244/10. Argomeros 4b |
1886-87 | Ronda baja, calle | BUA 970/7. Adoquinado. Ronda baja 1 |
1886-87 | Ronda baja, calle | BUA 36/4. Encache de calle |
1893 | Ronda baja, calle | BUA 1175. Cop. de cartas 29 |
1893-94 | Ronda baja, calle | BUA 1433/5. Gran Via 1 |
1894 | Ronda baja, calle | BUA 1175. Cop. de cartas 140 |
1896 | Ronda baja, calle | BAHP.N.BL 7553 1225 |
1896-97 | Ronda baja, calle | BUA 1/2. Presup.ord. |
1897-99 | Ronda baja, calle | BUA 5bis. Nom. de calles...(1897-98) |
1900 | Ronda-baja, calle | BAHP.N.BL 8361 1481 |
Descuido:
Idatzizkoa:
1860 | Descuido, calle | BUA 5. Rotul. de calles |
1867 | Descuido, calle | BUA 22/5. Reposic. de calles 4b |
1869 | Descuido, calle | BUA 949/1. Reparacion camino 1 |
1871 | Descuido, calle | BUA 39/19. Enagen. y conces. 14 |
1928 | Descuido, calle | BIBL ZbA1 50 |
Gran Via - Arresi:
Idatzizkoa:
1893-94 | Gran Via de Flavio briga, calle | BUA 1433/5. Gran Via 6 |
1897-99 | Gran Via de Flaviobriga, calle | BUA 5bis. Nom. de calles...(1897-98) |
1898-99 | Gran Via de Flaviobriga, calle | BUA 20/4. Gran Via 18 |
1901 | Gran Via de Flaviobriga, antes Ronda baja | BAHP.N.BL 8570 575 |
1902 | Gran Via de Flaviobriga, calle | BAHP.N.BL 8573 1080b |
1904 | Gran Via, calle | BUA 1251/10. Arreglo calles 24 |
1906 | Gran Vía de Flaviobriga, calle | BUA 1251/5. Ensan. c/Aurrecoechea 9 |
1928 | Gran Via de Flaviobriga, calle | BIBL ZbA1 50, 59 |
1969 | Gran Via, calle | BUA 1432/54 2 |
1970 | Gran Via, calle | BUA Inventario de bienes 4 |
1973 | Gran Vía de Flaviobriga, calle | BBPlBer |
1982 | Arresi kalea | BIBL UB 292 |
2003 | Arresi kalea | BIBL BGL |
1973 | Alcalde Garavilla, calle | BBPlBer |
1982 | Garabilla´tar Jose kalea | BIBL UB 297 |
2003 | Garabilla tar Jose kalea | BIBL BGL |
1973 | Morondo, calle | BBPlBer |
1982 | Morondo kalea | BIBL UB 286 |
Kaltzadabeitia:
1896 | Calzabeitia, Calzadabeitia, heredad | BAHP.N.BL 7553 1748, 1749 |
1898 | Calzabeitia, Calzadabeitia, heredad | BAHP.N.BL 8195 1051b |
1902 | Calzada-beitia, heredad llamada | BAHP.N.BL 8573 1080b |
__________
[526] 1869. BUA. 968/4. Paredes de huerta.
[527] 1860. BUA. 5. Rotul. de calles.
[528] 1860. BUA. 5. Rotul. de calles.
[529] BUA. 5bis. Nom. de calles; 6-6b
[530] BUA. 36/6. Solic. de permisos.
[531] BUA. AL. 1856-1857; 23.
[532] BUA. 842.Libr. y recibos; 89b.
[533] Udal batzordea (1982); 297