Testu osoan

Hirigunea

Alde Zaharra

Portua, Lamera eta Gaztelu

Morondo

Artalde

Dolareaga eta Esparru

Adoberia eta Ondarre

Portale

Almikabidea eta Erregiņazubi

Erribera

Zarragoiti

Kurtzio eta Santa Mariņa

Txibitxiaga

Tala

Sanjuanbidea

Ibarreta eta San Martin

Bilbobidea

Dibio

Aranondo

Artikabidea

Portuburu

Zehaztu gabeak

Arane

Agirre

San Migel

San Andres

Almika

Artika

Demiku

Arranotegi

Maņu

San Pelaio Gibelortzagakoa

Kostaldea

Izaro

Gainak

Sare hidrografikoa

Bakio aldea

auzoka / Hirigunea / Adoberia eta Ondarre / Ondarre (errota)  

Ondarre   (errota)

Kokapena: Hiria; V. mapa (D-1)

Ohar ling.: Ik. Hiriburuko Ondarre parajea.

Oharrak: San Frantzisko komentuko ortuaren mendebalean egon zen. 1862ko agiriak azaltzen duenez, bi errotarri izan zituen [559]. Artikerreka eta Aranondoko errekako urak erabiltzen zituen, eta biak elkartu ondoren Erregiñazubi kaletik abiatzen zen ubidea errotaraino:

«El molino hace uso de las aguas de los rios Artigas y Aranondo para cuyo aprovechamiento tiene construido un cauce para la consecución de aguas del primero de dhos rios a contar desde el molino llamado Achuaren ['Utzuene' esan nahi du], situado aguas arriba en una distancia de 627 m. atravesando terrenos publicos y varias propiedades particulares. La presa para el salto de aguas se halla a una distancia de 420 m. aguas arriba a contar desde el citado molino Achuaren [Utzuene], perteneciendo por mtd. al molino Achuaren [Utzuene] y al de Ondarra. En menor cantidad toma tambien aguas del rio Aranondo, a 427 m. de distancia en las proximidades a la huerta de Esteban de Ibarraran, conduciendolas por un cauce que se une con el antes reseñado para las aguas del rio Artigas a los 40 m. aguas abajo del punto de toma (...) corriendo despues unidas las aguas de ambos rios hasta el molino» [560]

Errota honi buruzko erreferentziak oso goiztiarrak dira. XVI. eta XVII. mendeetan, Bermeok elizateekin izan zituen jurisdikzio auzietan agertzen da. 1578ko exekutorian elizateen eskumenean geratu zen Ondarreko errota eta, beraz, Bermeoren jurisdikziotik kanpo:

«Con lo qual se acavo la dha moxonera y se les dio a la parte de las dhas anteiglesias la posesion de los molinos y herrerias y casas que sencluyen en ella en los terminos de las dhas anteiglesias con sus pertenecidos en parte se comprehende el molino de Ondarra el molino de Alboniga y el molino de Cialaya el molino de Ulairrota (...)» [561]

Eta horrela, 1629an, Busturiko erroten artean agertzen da [562]. Urte horretako exekutorian baina, itzultzen zaizkio Bermeori 1366ko zabalkuntzan emandako eremuak, eta euren artean, jakina, Ondarreko errota ere [563].

Errota hau, XVII. eta XVIII. mendeetan, Ciudad Realeko dukearen jabetzakoa izan zen. XIX. mendearen erdialdetik XX. mendearen erdialdera, Zaldunbide familiaren jabetzan agertzen da, harik eta, Julian Atelak erosi zuen arte.

Ahozkoa:
«Ondarré»025, 151, 154, 161
«Atèlaneko errotié»152, 153, 154, 156, 157
«Atélanekue»161, 162, 165, 166

Idatzizkoa:
1578Hondarra, molino deVEKA   R.R. Ejec. C2497   17
1578Ondarra, molino deVEKA   R.R. Ejec. C2497   49
1629Hondarra, molino deBIBL   RC.Bus   120
1629Ondarra, molino deBFA. BilUA.SZ   315/1/5
1629 Hondarra, molino deBUA   928. Mojonera. 1749   153b
1635San Francisco, molino deBAHP.N.LG   5011   apir27
1644Hondarra, calces del molino deBUA   910. Escrituras de censos   53
1644Ondarra, molino deBFA. Bust   200/272   68-68b
1648Ondarza, molino deBFA. K.   1723/8   18,18b
1701Hondarra, molino deBUA   AL. 1680-1710   235b-237b
1702Hondarra, molino deBUA   AL. 1680-1710   275-281b
1745-46Ondarra, molino deBFA. Fg.
1769Ondarra, molino deBUA   1139/30. Calzadas   104
1774Ondarra, calce del molino deBUA   250/13. Cargos y datas   16
1777Ondarra, molino deBFA. Bust   209/26   80b
1785Ondarra, molino deBEHA   A-81/13-103   1
1786Ondarra, molino deBUA   949/7. Caminos, puentes,...   61b
1791Ondarra, molino y calzes deBFA. K.   3163/6   13b
1793Ondarra, molino deBFA. K.   3163/6   13b
1803Ondarra, molino deBEHA   A-79/10   4
1828Ondarra, molino deBEHA   A-64/12-6   24, 58b
1847Ondarra, molino deBFA. Bust   480/17   10
1861Ondarza, molinoBUA   1290/42
1862Ondarra, molinoBUA   37/5. Rel. fuerza de agua
1883Ondarra, molinoBUA   1319/22. Saneamiento   6b
1899Ondarra, cauce del molinoBAHP.N.BL   8297   1011b
1911Ondarre, molino BUA   256/9.  Aguas mol. Ondarra   20
1911Ondarra, molinoBUA   256/9.  Aguas mol. Ondarra
1911Ondarraburu[sic], molino deBUA   256/9.  Aguas mol. Ondarra   2
1912Ondarra, molinoBUA   22/9b. Cond. agua, cauce mol.   1
1925Ondarra, molino deBUA   881/12. Deslindes   5
1928Ondarra, molinoBIBL   ZbA2   423
1928Ondarra, molino deBUA   1293/10. Lavadero
1928Ondarra, molinoBUA   B1293. Finca expropiada   1
1944Ondarra, molino tituladoGJE   fk:949   L13;110
1946Ondarra, molinoBUA   1033/13. Cam.de Reinazubi
1948-49Ondarre, molinoBUA   1306/11. Lavadero   9
1982Ondarre, molinoBIBL   ErA.KTop   265

__________

[559]   BUA. 37/5. Rel. fuerza de agua

[560]   1944. GJE. fk:949; L13;110.

[561]   VEKA. R.R. Ejec. C2497; 17.

[562]   Ramos, Cipriano (1997); 120

[563]   BFA. BilUA.SZ. 315/1/5

 

Ekintza honek Bizkaiko Foru Aldundiaren
Kultura Sailaren laguntza jaso du