|
auzoka / Maņu / Gortaederre (parajea)
Gortaederre (parajea) Kokapena: Mañu; VI. mapa (C-4) Ohar ling.: 'Gorta' + 'eder'. Ahozko erabilerari jarraituta, hitz hasierako g- belare ahostunaren alde egin da fitxa buruan jartzeko, gaur eguneko generikoa 'korta' izan arren, eta idatzizko erreferentzietan k- belare ahoskabeduna ugariagoa izan arren. Hala ere, kontuan hartu behar da, latinetiko mailegu zaharrenetan, eta hau horietakoa da [1304], herskari edo leherkari ahoskabeak ahostun bihurtzen zirela hitz hasieran. Hori dela eta, 'gorta' aldaera zaharragotzat jo behar da. Beste era batera esanda, gaur egun, leherkari sisteman ahotsa da bereizgarri; horren arabera, ahostun / ahoskabe oposaketa dago. Aitzin euskaran ahul / bortitz oposaketa izango genukeen, tentsioa izanik bereizgarria. Latinetik mailegatutako hitz hauek, hitz hasieran zegokeen kontrastea galtzeko zorian zegoela sartu ziren eta gune horretako leherkariak gehiengora egokitu ziren, hauek g- motakoak zirelarik (ahulak) [1305]. Idatzizkoei begiratuz, ematen du bilakaera posiblea hauxe dela: Gortaederr(a) > Gorteder> Gortederre > Gorterre Lehenengo agerraldietan artikuluarekin jaso da leku-izena. Beraz, generikotasunetik hurbil suposatu behar da. Orduan, artikulua galdu eta -ae- > -e- bilakatu da (Ik. 1774ko Gorteder), eta izena silaba batean murriztu da. Baina egia da ere, hitz elkarketan, -ae- > -a- ere bilakatu izan dela, ahoz jaso den aldaera nagusiak erakusten duen bezala (Ik. Artika auzoko Olaerrota, Santierrota). Ostean, kontsonantez bukaturiko izenetan gertatzen den bezala -e paragogikoa eransten zaio. Hurrengo pausuan, -d- hortzobikaria galdu da, eta berriro ere, izena silaba batean murriztu da. Oharrak: Gortaederre baserriak dauden ingurua. XIX. mendeko lurren liberalizaziora arte, herri lurrak izan ziren paraje honetakoak. Gortaederren hariztiak omen ziren nagusi, 1683ko agiriak esaten duenez: «Mucha cantidad de robles junto a los montes que llaman de Cortaederra» [1306] Mañuko bizkarretik Zarraga errekarainoko bitartean, burdinoletarako ikatza egiteko 290 gurdikada egur zeudela esaten da 1731ko agirian: «(...) consta haver hallado en los rezagos de los monttes de Arbizaguchia y del pedazo que estaba bajo del dho monte y de la mojonadura de junto a Olazarra y desde un charco que baja desde los montes de Corta Ederra hasta la despedida de dicho charco y desde alli al redor que estta el mojon declarado havia ducientas noventa cargas de carbon en montazgo de rama (...)» [1307] Paraje honetan, basoak berriztatzeko, Aguriagako mintegitik ateratako landareak birlandatzen ziren. Horrela, 1797an, Gortaederre izeneko parajean 394 zuhaitz landatzeko lanak aipatzen dira: «Trabajos en los montes comunes: sacar plantios por si nacidos, volverlos a plantar en parajes determinados despues de limpiarlos y espinarlos y cabas hechas en ellos y en los viberos y montes comunes: En el vibero de Acuriaga: sacar y reponer plantios o cagigos en el termino llamado Cortaeder hasta el número de 107 plantíos, más 150 cagigos de robles más 137 cagigos» [1308] Basootako zuhaitz helduak, batez ere eraikuntzarako saltzen zituen udalak. 1843an, zorrak ordaintzeko, zenbait herri basoetako zuhaitzak jarri ziren salgai: «Razón de arboles que el ayuntamiento vende a remate. Baso Galan, Arech oquer, monte Ureta, arriba de Baso Galan, Mañuas, Gorta Ederra, Mintegui, al pie de la Cadena, Sesencorta, al pie de Antonio (pertenecido de Arruabarrena) y al pie de Landa, arriba de Landa, Aculategui» [1309] 1849an, Gortaederre parajearen behealdeko eta beste toki batzuetako otadietan ardiek eragindako kalteak aipatzen dira: «Reconocimiento por parte de varios concejales de los madroñales desde el mte. Burgoa hasta los mojones de Meñaca, a causa de daños producidos por ganado lanar: [beste toki batzuk aipatu eta gero]: Abajo de Corta ederra» [1310] Ahozkoa:
Idatzizkoa:
__________ [1304] «górta < lat. cohors» Hualde, «Zerbait gehiago euskal azentubideen historiaz», ASJU XXXI, 1997-2, 432). [1305] Hualde, «Aitzineuskararen leherkariak», ASJU XXXI, 1997-2, 416-419. [1306] BUA. AL. 1680-1710; 56. [1307] BFA. K. 3583/1; 60. [1308] BUA. 1136. Libr. y recibos; 45b, 52. [1309] BUA. 1312/10. Acreedores. [1310] BUA. 1289/2. Montazgos; 224-225. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
